Kızılbaş Alevilerin Yeni Yıl Kutlaması; KHAL GAĞAN…

Kısaca anlatmak gerekirse Kızılbaş Alevi inancı içerisinde unutulmaya yüz tutmuş çok eski bir gelenek Gağan, eski yılın uğurlanması yeni yilin karşılanması anlamını taşımaktadır.

Khal Gağan Aralık ayının üçüncü haftasında başlayıp yer yer Ocak ayının ilk haftasına kadar süren 15 güne yayılmış çok eski bir gelenektir.

Arzu edenler Aralık ayının 21 ile 24’üne kadar üç günlük oruç tutarlar. Üç günlük orucun anlamlarından biri de çetin geçecek olan kış aylarının(üç ay) haber verilmesidir.

Yol taşıyıcılarının(mürşit, pir,rehberlerin veya ehil kişilerin olduğu yerlerde perşembe akşamı meydan açılarak Cemler birlenirdi. Kış ayları içerisinde yardımlaşmanın önemi bir kere daha dile getirilirdi.

Gağan`da öncelikle Aile içerisinde, sonra komşular içerisinde varsa kırgınlıklar mutlak suretle giderilerek toplumsal uzlaşı barış saglanırdı. Yeni yıla bütün nefsi kirlerden arınarak hoşgörü, sevgi ve barış içerisinde girilmesi hedeflenirdi.

Hakk’a yürümüş olan canların aşkına lokma(Niyaz) pişirilip dağıtılarak unutulmadıkları vurgulanırdı.

O yıl gelin olup evden çıkmış olan kızlar (zeyi)ziyaret edilerek çesitli hediyeler verilerek şükran dilekleri iletilirdi.

Özel buğdaydan hazırlanmış hedik(dâni) pişirilip, bir kısmı yenir birazı lokma olarak çocuklara dağıtılır, bir kısmı ise ipliğe geçirilerek hayvanların bulunduğu ağılın direklerine asılıp, bolluk ve bereket getirmesi dilenirdi.

Bu özel günün en önemli simgelerinden biri ise köylerde oynanan Khal Fatık adlı oyun (ihtiyar Adam ve eşi) eşliğinde sergilenen oyun ile toplanan lokmalardı. Toplu bir şekilde köydeki hemen hemen bütûn evlerin kapısına gidilerek; “Gağanê Sıma Bımbarek Bo” (Gağanınız kutlu olsun) diye selamlar ve şarkılar eşliğinde (khal-fatik) denilen oyun oynarlar ve lokma toplarlardı. Bu oyunda 3 kişi baş rol alırdı. İhtiyar(khal),biri ihtiyarin eşi(fatike)ve bir de Arap denilen yüzünü soba isi ile boyamış olan kişi tarafindan canlandırılan eylenceli bir oyun sergilenirdi.

Toplanan lokmalar ile köyde bir evde Zervet adı verilen(un, yağ ve sarmısaklı ayrandan oluşan) yemek pişirilip bir arada hep birlikte yenirdi. Geri kalan yiyecekler yoksul ailelere eşit şekilde paylaştırılırdı.

Bu da; Alevi inancındaki Hakça yaşamı, insanca bölüşmeyi, Rıza şehri içerisinde yaşamı simgelerdi.

Eski bir Dersim Kızılbaş Alevi geleneği olan Khal Gağan, yoksul olan ailelere katkı sunarak geçimlerini kolaylaştırmak, çocukları mutlu etmek, eski yılı neşeli bir şekilde uğurlayıp yeni yıla güzel bir başlangıç yapmak amacını taşırdı.

Gaxanê Sıma Bımbarek Bo..!!

Gağanınız(Yeni Yılınız) Kutlu Olsun..!!

Aşk ile…

Pir Bela(Haydar Buga)